„CHWYTAJ ŚWIAT A NIE TABLET” –
Jak rozwój motoryki małej wpływa na mowę dziecka?
Autor: Dorota Lubas
Żyjemy w świecie, gdzie dostęp do technologicznych urządzeń jest coraz łatwiejszy. Cieszymy się, że roczne dziecko obsługuje tablet. I dobrze.
Warto jednak pamiętać, że poznawanie świata za pomocą zmysłu dotyku to naturalny i podstawowy sposób poznawania każdego dziecka.
Niewątpliwie jesteś więc matką/ojcem Małego Geniusza:)
Jak mądrze poprowadzić tego geniusza przez ścieżki różnych bodźców sensomotorycznych, aby rozwijał się wszechstronnie?
Jaki istnieje związek między sprawnością manualną a mową?
Aktywność fizyczna ma ogromny wpływ na zdrowie i rozwój każdego organizmu, w szczególności organizmu dziecka , którego potrzeby ruchowe są zdecydowanie większe i wynoszą od 3 -5 h dziennie.
Prawidłowy rozwój poznawczy nie jest możliwy bez odpowiedniej aktywności motorycznej, która stanowi źródło doznań i pobudzeń prowokujących układ nerwowy dziecka do działania, czyli rozwoju.
Ruch stanowi niezbędny bodziec rozwojowy, uaktywniający wszystkie procesy zachodzące w organizmie.
Ponadto rozwój funkcji ręki, w szczególności ruchów precyzyjnych jest ściśle związany z rozwojem mowy – obszary w korze mózgowej odpowiedzialne za ruchy dłoni oraz narządów artykulacyjnych leżą w bezpośrednim sąsiedztwie.
Stymulacja w obrębie dłoni pośrednio pobudza ośrodki mózgu, które kierują ruchami warg, języka i krtani (Masgutowa, Regner 2009).
Jakie wnioski można sformułować na podstawie z tych badań?
Mózg młodego osobnika charakteryzuje się największą gotowością do ulegania zmianom plastycznym. Ruch trenuje nie tylko mięśnie, lecz także mózg, umysł i psychikę. Dostarcza doświadczeń przestrzeni, czasu, schematu własnego ciała, koordynacji wzrokowo ruchowej, wyostrza zmysł wzroku i słuchu. Zespołowe gry i zabawy uczą umiejętności społecznych: współdziałania w grupie, zdrowego współzawodnictwa, umiejętności radzenia sobie z sukcesem i porażką, rozwiązywania konfliktów, dokonywania wyborów i krytycznego patrzenia na siebie, podporządkowania celów jednostki celom grupy.
Prześledźmy etapy rozwoju sprawności rąk, aby przekonać się, dlaczego to właśnie Ręka jest tak wyspecjalizowanym narządem odpowiedzialnym za tak znaczną ilość funkcji?
Noworodek – kształtuje się odruch chwytny dłoni
3 m-c łączenie rąk nad klatka piersiową – następuje identyfikacjia linii środkowej ciała
4-5 m-c – zanika odruch chwytny dłoni – rozpoczyna się rozwój chwytu dowolnego i dochodzi współudział wzroku, rozwija się świadomy ruch wyciągania rąk do przedmiotu
około 5 m-c- rozwija się chwyt dłoniowy – tzw. garścią
7- 8 m-c – dalszy rozwój manipulacji, rozwój chwytu dłoniowego: dziecko zaczyna się posługiwać kciukiem podczas chwytania , wykształca się odruch spadochronowy ( podparcia na rękach pod kontrolą wzroku)
10 m-c – dziecko opanowuje chwyt opuszkowy, zwany pęsetowym
około 12 mies. – wszystkie palce przyjmują pozycję całkowitego zgięcia, a nadgarstek zgięcia grzbietowego
w ciągu kolejnych lat dziecko doskonali niezależne ruchy palców, zwiększa się ruchomość łuków śródręcza i doskonali się chwyt
około 6 roku życia dziecko osiąga całkowita dojrzałość ruchów palców i doskonali precyzję ruchów
Aby procesy rozwojowe zaprezentowane powyżej mogły prawidłowo przebiegać niezbędna jest świadomość posiadania własnego ciała i ruchów przez nie wykonywanych oraz przestrzeni jaką zajmuje a także integracja świadomości przynależności wszystkich części ciała do jednej całości- czyli somatognozja. Wyraża się ona w:
Prawidłowej kontroli głowy i ramion.
Równowagi podczas wykonywania ruchu.
Zintegrowanych ruchów całego ciała.
Umiejętności oddzielenia poszczególnych segmentów ciała podczas ruchu.
Umiejętności oddzielenie kciuka i reszty palców podczas pracy ręki.
Każda nowa umiejętność powstaje na bazie wcześniejszych doświadczeń sensomotorycznych: każda czynność ruchowa o charakterze funkcjonalnym dostarcza centralnemu układowi nerwowemu przez sprzężenie zwrotne znaczną porcję doznań zmysłowych; każda nowa czynność ruchowa jako kompleks czuciowo – ruchowy jest naturalną konsekwencję dojrzewania potrzeb dziecka i poszukiwania przez nie sposobów ich zaspokajania.
Obszar kory mózgowej, odpowiedzialny za działanie całej kończyny górnej, a przede wszystkim – dłoni, kciuka i palców zajmuje zadziwiająco dużą powierzchnię w stosunku do pozostałych obszarów kory mózgowej. Zatem niedostatki lub zaburzenia w zakresie chociażby jednego elementu sfery sensomotorycznej manifestują się nie tylko w postaci deficytów rozwojowych ale zaburzeniami całego procesu zdobywania i doskonalenia czynności ruchowych.
Możemy zatem powiedzieć, że prawidłowy rozwój psychomotoryczny to harmonijny rozwój zarówno w sferze psychicznej (emocjonalnej, intelektualnej i społecznej) oraz sfery motorycznej – w której to mała motoryka a w tym koordynacja wzrokowo ruchowo jest ostatnim ogniwem powstałym na bazie wzorców postaw i ruchów (dużej motoryki).
Zobrazujmy powyższe treści przykładem wykonywania codziennej czynności jaką jest ubieranie przez dziecko skarpetki.
Jakie umiejętności są potrzebne, aby wykonać to zadanie?
Dziecko powinno stabilizować tułów (aby utrzymać się w pozycji siedzącej) – czyli posiadać odpowiednie napięcie mięśniowe
dziecko swobodnie powinno zginać/ prostować nogi, swobodnie sięgać do nich
dziecko powinno posiadać sprawność manualną, aby odpowiednio ułożyć palce i rozciągnąć górę skarpetki
dziecko powinno posiadać umiejętność precyzyjnego celowania pod kontrolą wzroku aby wciągnąć skarpetkę na nogę ( koordynacja wzrokowo ruchowa).
Jak widać z powyższego przykładu nauka zakładania skarpetki jest niezwykle skomplikowanym procesem, gdyż miarą sukcesu jest zdobycie kolejno potrzebnych umiejętności. Brak chociażby jednego elementu nie pozwala dziecku na samodzielne wykonanie tej czynności. Brak zapewnienia wystarczającej ilości ruchu, ćwiczeń może wydłużać czas zdobycia przez Twoje dziecko samoobsługi i zdobycia kompetencji niezbędnych do funkcjonowania wśród rówieśników.
Mam nadzieję, że na podstawie zaprezentowanej naukowej wiedzy pomogłam Ci w holistycznym spojrzeniu na rozwój dziecka. Podsumowując: dziecko na podstawie zgromadzonych doświadczeń sensomotorycznych wypracowuje prawidłowe lub nieprawidłowe wzorce ruchu, a one są kluczowe w zdobywaniu kolejnych umiejętności. Dziecko jest ciekawe świata i głodne wrażeń.
Pamiętaj to Mały Geniusz i już nigdy jego mózg nie będzie się rozwijał z taką prędkością! Nie ograniczaj mu świata do „doświadczeń tabletowych”.
Jeśli obserwujesz jakąkolwiek nieprawidłowość, jesteś rodzicem dziecka z opóźnionym rozwojem mowy albo tzw. dziecka niezgrabnego, niesamodzielnego lub – nie czekaj, zwróć się do specjalisty.
Jednym z dostępnych programów w Polsce jest projekt wczesne wspomaganie rozwoju, gdzie zespół specjalistów opracowuje indywidualny program terapii na Twojego dziecka.
